Telesağlık Ve Uzaktan Tanı
Etki Gösterge Getirisi:
Yatırım Zaman Çerçevesi
Pazar Büyüklüğü
Gider Boyutu
Sağlık hizmetlerine erişimi artırmak ve hastane tesisleri üzerindeki baskıyı azaltmak için uzaktan teşhis/telesağlık hizmetleri sağlamak
Telesağlık modellerine yapılan yatırımlar, bir bütün olarak nüfusun sağlık hizmetlerine erişimini iyileştirecek ve sağlık tesisleri üzerindeki baskıyı azaltarak viral salgınlar sırasında hastaların ve sağlık çalışanlarının maruz kalma riskini en aza indirecektir.
BölgelerGüneydoğu Anadolu Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi
Kalkınma ihtiyacı: 2020 Sürdürülebilir Kalkınma Raporu Dashboard’a göre, Türkiye’nin SDG 3 (Sağlık ve Refah) konusundaki performansında önemli zorluklar devam etmektedir. Bu durum COVID-19 ile daha da kötüleşiyor
Politika önceliği: İlaç ve tıbbi cihazlar öncelikli yatırım alanları olarak listelenmiştir (11. Kalkınma Planı ve 2020 Cumhurbaşkanlığı Programı). Sağlık Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı, bilgi teknolojilerinin verimsiz kullanımı, sınırlı Ar-Ge ölçeği, bölgesel sağlık hizmetlerindeki eşitsizlikler ve sağlık personelinin eksik istihdamı gibi kısıtlamaları vurgulamaktadır.
Cinsiyet eşitsizlikleri ve marjinalleşme sorunları: Türkiye’deki sağlık çalışanlarının %60’ı kadındır. (17) Sağlık sektöründeki iş kategorilerinin cinsiyete dayalı dağılımını sağlayan resmi bir veri bulunmamaktadır. Türkiye’de 1000 kişiye 1,83 doktor düşüyor (18), bu OECD ortalaması olan 3,4’ün altında.(19) Şu anda ülkede bir milyon kişiye 19,05 hastane yatağı düşüyor (18). Bu göstergelerin bölgesel dağılımı sağlanmamakla birlikte, kırsal ve uzak bölgeler sağlık tesislerine ve personele eşit olmayan erişime sahiptir.
Yatırım fırsatları: Geniş çaplı reformlar ve önemli sektörel büyüme, yatırımları sağlığa yönlendiriyor. Katma değeri yüksek ilaç ve tıbbi cihaz üretimi, ülke tarafından öncelikli yatırım alanları olarak gösteriliyor. Ayrıca, uluslararası akredite Joint Commission International kapsamında birçok klinik ve hastanenin varlığı, sağlık turizmi için umutları desteklemektedir.
Temel darboğazlar: Bilim adamları ve sanayi arasındaki işbirliği eksikliği ve özel sektörü temel araştırma limit ölçeğine yatırım yapmaya teşvik etme fırsatlarının eksikliği. Genel olarak, sağlık araştırması ve Ar-Ge altyapısının geliştirilmesi gereklidir
Kalkınma ihtiyacı: Bu alt sektör, Türkiye içinde ve dışında sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlik doğrultusunda seçilmiştir. Hizmet sunumundaki bölgesel farklılıklar telesağlık ve sağlık turizmi gibi iş modelleri aracılığıyla ele alınabilir.
Politika önceliği: Sağlık Bakanlığı’nın 2019-2023 Stratejik Planında yer alan 6. Hedef, Türk sağlık sektörünün küresel hizmet sunumuna ve ulusal ihtiyaçlara katkı sağlaması çağrısında bulunuyor. Bu doğrultuda rapor, sağlık turizmi ve uzaktan teşhisin hayati önem taşıdığını belirtiyor. hizmet sunum alanları
Cinsiyet eşitsizlikleri ve marjinalleşme sorunları: Türkiye’deki sağlık çalışanlarının %60’ı kadındır. (17) Sağlık sektöründeki iş kategorilerinin cinsiyete dayalı dağılımını sağlayan resmi bir veri bulunmamaktadır. Türkiye’de 1000 kişiye 1,83 doktor düşüyor (18), bu OECD ortalaması olan 3,4’ün altında.(19) Şu anda ülkede bir milyon kişiye 19,05 hastane yatağı düşüyor (18). Bu göstergelerin bölgesel dağılımı sağlanmamakla birlikte, kırsal ve uzak bölgeler sağlık tesislerine ve personele eşit olmayan erişime sahiptir.
Yatırım fırsatları: Geniş çaplı reformlar ve önemli sektörel büyüme, yatırımları sağlığa yönlendiriyor. Katma değeri yüksek ilaç ve tıbbi cihaz üretimi, ülke tarafından öncelikli yatırım alanları olarak gösteriliyor. Ayrıca, uluslararası akredite Joint Commission International kapsamında birçok klinik ve hastanenin varlığı, sağlık turizmi için umutları desteklemektedir.
Önemli darboğazlar: Belirli bölgelerdeki ulaşım ve telekomünikasyon altyapısı, uzaktan teşhis veya sağlık turizmi hizmetlerine erişimi engelleyebilir.
Kritik YFA Birimi
Küresel teletıp pazar büyüklüğünün 2019’da 41,4 milyar ABD doları olduğu tahmin edilmektedir ve tahmin döneminde %15,1’lik bir CAGR’ye tanık olması bekleniyor. (10)
%25’ten fazla
Teletıp iş modellerinin maliyet-fayda analizi ve benzer pazarlardaki önceki satın almalar, bu yatırım alanı için %21-40 arasında bir IRR aralığına işaret ediyor. (11)(12)
Bu yatırımlar sermaye yoğun değildir ve COVID-19 pandemisinden kaynaklanan artan ihtiyaçlar nedeniyle kısa vadede nakit akışı yaratması muhtemeldir.
Gider Boyutuİyi tasarlanmış telesağlık hizmetleri, hasta katılımını ve izlenmesini, sağlık hizmetlerine erişimi ve önleyici bakımı iyileştirecektir.
Telesağlık, kalabalık tesislere olan talebi azaltacaktır. Bu noktada, uzaktan konsültasyonlarla gereksiz kabuller ve yeniden kabuller azaltılabilir.
Covid-19 salgını, sağlık tesisleri üzerindeki baskıya rağmen hizmet kalitesinin ve sürekliliğinin sağlanmasında uzaktan teşhis ve telesağlık hizmetlerinin önemini ortaya koymuştur.
Türkiye’de sağlık hizmetlerine ve personele erişimde kır-kent eşitsizliği vardır.
Sağlık hizmetlerine erişimi iyileştirmek, sağlık tesisleri üzerindeki baskıyı azaltmak, viral salgınlar sırasında hastalar ve sağlık çalışanlarının maruz kalma riskini en aza indirmek (SKH 3)
Kadın, göçmen veya kırsal nüfus için tıbbi hizmetlere erişimi artırmak
3.4.1 Kardiyovasküler hastalık, kanser, diyabet veya kronik solunum yolu hastalığına atfedilen ölüm oranı
3.5.1 Madde kullanım bozuklukları için tedavi müdahalelerinin (farmakolojik, psikososyal ve rehabilitasyon ve bakım sonrası hizmetler) kapsamı
3.8.1 Temel sağlık hizmetlerinin kapsamı
Mevcut Seviye %16,1 (13)76.2% (13)
Yanlış ve net olmayan raporlama/teşhisler, kişisel sağlık bilgilerinin elektronik ortamda tutulmasıyla ilişkili riskler.
Uzaktan tanı, akıl yürütme hatalarına neden olabilir, doktor ve hasta arasındaki güven kavramını azaltabilir. (14)
Impact RisksYürütme Riski
Etki Sınıflandırması
B- Fayda Paydaşları
Önemli, olumlu sonuç: lokasyondan bağımsız olarak sağlık hizmetlerine erişim ve sağlık tesisleri üzerindeki baskının azalması.
Bu yatırım alanından uzaktan teşhis hizmet sağlayıcıları, sağlık kuruluşları ve hastaların (özellikle sağlık tesislerinin kısıtlı olduğu bölgelerde) faydalanması beklenmektedir.
Orta Risk (Veri gizliliği, teknoloji ile ilgili hatalar, iletişimsizlik ve uzaktan teşhisin doğruluğu ile ilgili riskler dikkate alınmalıdır.)
(2020 Başkanlık Programı): 2020 Başkanlık Programı, genel erişilebilirlik ve kaynaklardaki gelişmelere rağmen, sağlık altyapısı ve personel dağılımında hala bölgesel farklılıklar/eşitsizlikler olduğunu kaydetmektedir.
(2019-2023 Sağlık Bakanlığı Stratejik Planı): Sağlık Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planında telesağlık/telerradyoloji ve Sağlık Bilgi Ağı hizmet odaklı proje ve sistemleri arasında yer almaktadır.
(2019-2023 Stratejik Planı): 2019-2023 Stratejik Planı, sağlık kurumları ve profesyonellerinin tıbbi yönergeler ve kurallar doğrultusunda sorumluluklarının daha kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını kolaylaştırmak için dijital uygulamalar geliştirmeyi gerekli görmektedir.
Mali teşvikler: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası, yenilikçi teknolojileri finanse etmek için Türkiye Kalkınma Fonu kapsamında 350 milyon TL bütçeli şirket/proje bazlı “Teknoloji ve Yenilikçilik Fonu” teşviki vardır.
Mali teşvikler: Coğrafi olarak faal olan veya Teknoloji Geliştirme Bölgesi’nde yerleşik şirketler, Kurumlar Vergisi İstisnası (Kurumlar Vergisi İstisnası), Gelir Vergisi İstisnası, Sigorta Primi Desteği ve KDV muafiyetlerinden yararlanacaktır.
Diğer teşvikler: TÜBİTAK-TEYDEB, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine proje bazında finansal destek sağlamaktadır.
(Yönetmelik): Bu alanı düzenleyen iki kurum Sağlık Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığına bağlı Sağlık Bilgi Sistemleri Müdürlüğü’dür.
(Yönetmelik): Kişisel sağlık verilerinin korunması hem ulusal hem de uluslararası düzenlemelere tabidir (uluslararası): WMA Hasta Haklarına İlişkin Lizbon Bildirgesi ve DSÖ’nün Avrupa’da Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi
Hasta Hakları Yönetmeliği’nin 23. Maddesi, Tıpta Meslek Etiği Kuralları’nın 9. Maddesi, Fizik Etik Kurallarının 31. Maddesi, Tıp Etiği Kuralları’nın 4. Maddesi ‘Tıp ve Diş Cerrahları ve 20. Maddesi ‘Gizlilik ve Özel Hayatın Korunması’ başlıklı 1981 Anayasası (15)
(Yönetmelik): 663 sayılı Karar, 28103 sayılı Resmi Gazete, Sağlık Bilgi Sistemleri Müdürlüğü’nün e-sağlık ve sağlık veri/bilgi sistemlerinin yönetimindeki sorumluluklarını düzenlemektedir.
(Yönetmelik): Türkiye’de Kişisel Verileri Koruma Kurumu, kişisel verilerin korunmasından ve veri gizliliği konusunda kamuoyunun bilinçlendirilmesinden sorumludur.
ÖZEL SEKTÖR
Acıbadem Üniversitesi, Memorial Hastanesi, Medical Park, Yeditepe gibi teletıp hizmet sağlayıcıları
DEVLET
Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Müdürlüğü, Kişisel Verileri Koruma Kurumu, Sosyal Güvenlik Kurumu
ÇOKLU TARAFLAR
Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası, ticari bankalar, EBRD
Kar Amacı Gütmeyen
TEMDEC- Asya Teletıp Geliştirme Merkezi, İstanbul Üniversitesi (2000 yılında ulusal Teletıp Projesi’ni başlattı), İstanbul Üniversitesi Sürekli Tıp Eğitimi ve Araştırma Merkezi (İSTEM), Türk Endoskopik Laparoskopik Cerrahi Derneği (ELCD)
SEKTÖR KAYNAKLARI
1) SDG Index & Dashboard, 2020,
3) 2020 Yıllık Cumhurbaşkanlığı Programı,
4) Sağlık Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı,
5) Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Değerlendirme Raporu
6) İsviçre Ticaret Odası, 2015,
7) Bioizmir,
YFA KAYNAKLARI
9) Acı Badem Hastanesi, HERA’nın hibe desteği ile ilgili haberler,
10) Grand View Araştırma Teletıp Endüstri Analizi,
12) Private Equity News, 2020. Idinvest, %40 IRR sağlayan Alman teletıp girişimini satıyor.
14) Teletıp Teknolojisinde Etik Sorunlara Genel Bir Bakış, Makale 2013,
15) Telesağlık Hukuki Geçmişi,
18) Ticaret Ekonomisi: OECD Sağlık Verileri, 2018.
19) OECD, 2017.