Çatı Güneş Panelleri
Etki Gösterge Getirisi:
Yatırım Zaman Çerçevesi
Pazar Büyüklüğü
Gider Boyutu
Evsel veya ticari kullanım için çatı güneş enerjisi panelleri yatırımları
Beklenen EtkiBu FYA, yenilenebilir kaynakların yerel enerji portföyündeki payını artıracak ve enerjiyle ilgili CO2 emisyonlarını azaltırken enerji güvenliğine katkıda bulunacaktır.
BölgelerSektör
Yenilenebilir Kaynaklar ve Alternatif Enerji > Alternatif Enerji
Direkt İlgili SKA'lar
Dolaylı Etkili SKA'lar:
Geliştirme ihtiyacı: Sürdürülebilir Kalkınma Raporu Dashboard 2020’ye göre, Türkiye’nin SKH 7 (Uygun ve Temiz Enerji) performansında önemli zorluklar devam etmektedir. Ülkenin SDG 13’teki (İklim Eylemi) performansında büyük zorluklar devam ediyor; özellikle enerjiden kaynaklanan CO2 emisyonları ve etkin karbon oranı ile ilgili olarak büyük zorluklar devam etmektedir.
Politika önceliği: 2020 Yıllık Cumhurbaşkanlığı Programı, Türkiye’nin artan elektrik talebine sahip, enerjiye bağımlı bir ülke olduğunu vurgulamaktadır. İthalata bağımlılığın sürdürülebilir alternatiflere geçilerek çözülmesi gerektiğini öne sürüyor. 11. Kalkınma Planı ve SDG VNR, istikrarlı bir enerji arzı sağlama ve karbon emisyonlarını azaltma hedefine de hitap ediyor.
Cinsiyet eşitsizlikleri ve marjinalleşme sorunları: Küresel olarak, enerji sektöründe kadın istihdamı yaklaşık %22 iken, yenilenebilir enerji sektöründe yaklaşık %32 kadın istihdam edilmektedir. Yenilenebilir kaynaklar içinde bile, kadınların STEM işlerine katılımı idari işlerden çok daha düşüktür. (20) Gelişmekte olan dünyada, özellikle kırsal alanlarda, 1/7 kişi elektrikten yoksundur. (21) Şebeke dışı alternatif enerji seçeneklerinin sağlanması, kırsal nüfusun kapsama oranını artırabilir ve daha ucuz alternatifler sağlayabilir
Yatırım fırsatları: Türkiye, Avrupa’da enerji tüketiminde 5. sırada yer almaktadır. Ancak ülke enerji ihtiyacının yaklaşık %73’ünü dış kaynaklardan karşılamaktadır. Türkiye güneş, rüzgar ve jeotermal enerji için büyük bir doğal potansiyele sahiptir. 2023 yılına kadar enerjinin %30’unu yenilenebilir kaynaklardan elde etme yerelleştirme hedefine sahiptir. Bu alan büyük ölçüde özelleştirilmiştir ve çeşitli devlet teşvikleri ile desteklenmektedir (19)
Temel darboğazlar: Büyüyen nüfusu ve ekonomisi ile Türkiye’nin enerjiye olan talebi giderek artıyor. Başarılı teşvik mekanizmaları ve düzenleyici değişiklikler benimsenmiş olsa da, bunlar çoğunlukla büyük ölçekli enerji projelerine yöneliktir. Küçük ölçekli yenilenebilir enerji projelerinin ve yenilenebilir enerji kooperatiflerinin piyasa koşullarına uygun şekilde desteklenmesi esastır.
Kalkınma ihtiyacı: Türkiye’nin elektrik talebi, dünya ortalaması olan %3’ün üzerinde, yıllık %5 oranında büyümektedir (2). Artan talebin sürdürülebilir şekilde karşılanabilmesi için yenilenebilir kaynakların toplam elektrik üretimindeki payının artırılması ve enerjide dışa bağımlılığı azaltmak için yerli üretim kapasitelerinin kullanılması gerekmektedir.
Politika önceliği: Bu enerji talebini alternatif enerji üretimi yoluyla ele almak, 2020 Yıllık Cumhurbaşkanlığı Programı, 11. Kalkınma Planı ve SKH Gönüllü Ulusal İncelemesi tarafından belirlenen bir hedeftir.
Cinsiyet eşitsizlikleri ve marjinalleşme sorunları: Küresel olarak, enerji sektöründe kadın istihdamı yaklaşık %22 iken, yenilenebilir enerji sektöründe yaklaşık %32 kadın istihdam edilmektedir. Yenilenebilir kaynaklar içinde bile, kadınların STEM işlerine katılımı idari işlerden çok daha düşüktür. (20) Gelişmekte olan dünyada, özellikle kırsal alanlarda, 1/7 kişi elektrikten yoksundur. (21) Şebeke dışı alternatif enerji seçeneklerinin sağlanması, kırsal nüfusun kapsama oranını artırabilir ve daha ucuz alternatifler sağlayabilir
Yatırım fırsatları: Türkiye, Avrupa’da enerji tüketiminde 5. sırada yer almaktadır. Türkiye’nin yıllık ortalama güneş radyasyonu 1527 kW·sa/(m²·yıl)’dır.(19) Ülke, mevcut kullanım ölçütlerinin çok üzerinde güneş enerjisinden faydalanabilmektedir. Ayrıca, son düzenleyici değişiklikler, çatı üreticilerinin fazla enerjiyi şebekeye geri satmalarına izin vererek bireysel kullanımın önünü açmıştır.
Temel darboğazlar: Büyüyen nüfusu ve ekonomisi ile Türkiye’nin enerjiye olan talebi giderek artıyor. Başarılı teşvik mekanizmaları ve düzenleyici değişiklikler benimsenmiş olsa da, bunlar çoğunlukla büyük ölçekli enerji projelerine yöneliktir. Küçük ölçekli yenilenebilir enerji projelerinin ve yenilenebilir enerji kooperatiflerinin piyasa koşullarına uygun şekilde desteklenmesi esastır.
Kritik YFA Birimi
Ülkedeki güneş enerjisi kurulu gücü
Türkiye, 2018’in sonunda 42 GW kurulu yenilenebilir güce sahipti ve Uluslararası Enerji Ajansı’na (6) göre bu, 2019 ile 2024 arasında %50 artarak 2024’e kadar 63 GW’a ulaşacaktır.
Türkiye’de 274 çatı güneş enerjisi tesisi ve 5721 güneş enerjisi çiftliği bulunmaktadır. Çatı güneş enerjisi tesisleri ve öz tüketim için güneş enerjisi çiftlikleri için 6 GW kurulu güce sahiptir (7).
Türkiye’de ticari amaçlı güneş enerjisi tesislerinin toplam pazar büyüklüğü 5995 MW olup, bunun %4,6’sını çatı güneş enerjisi oluşturmaktadır (7).
15% – 20%
Kendi kendine tüketim için çatı güneş enerjisi sistemlerine yapılan yatırımlar, %16,41 ila %18,12 arasında bir IRR üretir (7).
Teşvik planı veya kamu ihalesi olmaksızın ticari kullanım için lisanslı güneş enerjisi tesisleri, enerji depolama sistemleri olmadan %10,5’lik bir IRR sağlar.(7)
Uygulanabilir teşvik programları ile kamu alımları yoluyla elde edilen ticari kullanım için lisanslı güneş enerjisi tesislerinin IRR’si %8’dir. (7)
Orta Vade (5–10 yıl)
Kurulum maliyetlerinin azalması nedeniyle öz tüketim amaçlı güneş enerjisi üretimi 500 kW ve üzeri kurulumlarda 4 ila 6 yıl, 10-500 kW kurulumlar için 6-8 yıl ve kurulumlar için 7 ila 9 yıl arasında finansal getiri sağlamaktadır. 0-10 kW (7).
Herhangi bir kamu ihale süreci veya teşviki olmaksızın, enerji depolama sistemleri olmayan ticari kullanıma yönelik güneş enerjisi tesisleri 7 yılda finansal getiri sağlamaktadır. (7)
Kamu ihaleleri yoluyla elde edilen güneş enerjisi modellerinin getirileri 9 yılda birikmektedir. Küçük YEKA ihalelerinde iadeler 9 yılda verilir. (7)
Gider BoyutuDaha düşük karbon emisyon seviyeleri; Konut amaçlı kullanılan güneş PV sistemleri, fosil yakıtlara göre %80 daha düşük karbon emisyonu sağlar ve bir hane halkının elektrik tüketimini tamamen karşılayabilir. (12)
Elektrik üretiminde yerli ve yenilenebilir kaynakların kullanımındaki bir puanlık artış, ülke ekonomisine yaklaşık 100 milyon dolar katkı sağlıyor. (13) Güneş enerjisi sektörü her MW’lık üretim için 33 kişiye istihdam sağlamaktadır. (7)
Enerji israfını önleyin; güneş enerjisinin tüketim noktasında veya aynı dağıtım bölgesinde farklı bir lokasyonda öz kullanım için üretilmesi, dağıtım sürecinde yıllık 362,7 GWH’lik israfı önleyecektir. (7)
Yenilenebilir enerjide değer zinciri boyunca iş fırsatları mevcuttur, bu sektöre yapılan yatırımların doğru politikalarla tamamlanması halinde kadın istihdamını artırması muhtemeldir.
Kırsal hanelerde enerji erişimini artırmak.
7.1.1 Elektriğe erişimi olan nüfusun oranı
7.1.2 Temiz yakıtlara ve teknolojiye birincil derecede bağımlı olan nüfusun oranı
7.2.1 Toplam nihai enerji tüketiminde yenilenebilir enerji payı
7.3.1 Birincil enerji ve GSYİH açısından ölçülen enerji yoğunluğu
7.b.1 Gelişmekte olan ülkelerde kurulu yenilenebilir enerji üretim kapasitesi (kişi başına watt olarak)
Mevcut Seviye %100 (14)(15)
13.37%(14)(15)
0,82kWh/$ (15)
Hedef Seviye %100 (14)(15)
100%
Yaklaşık %51 (gösterge tablosu)(14)
Dünya ortalaması 1.43kWh/$ (izleyici)(15)
Güneş panellerinin geri dönüşüm ve bertaraf işlemleri çevreye zararlı olabilir
Beklenmeyen Etki Riski
Etki Sınıflandırması
B- Fayda Paydaşları
Önemli, olumlu sonuç: elektrik üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının artan payı.
İthalata bağımlılığı azaltmak, daha büyük ekonomiye fayda sağlar ve yeni işler yaratır.
Düşük Risk (Güneş panellerinin geri dönüşüm işlemi uygun standartlara göre yapılmadığı takdirde çevreye zararlı olabilir)
(2020 Yıllık Cumhurbaşkanlığı Programı): Yenilenebilir enerji üretimini artırma ve enerji ithalatına bağımlılığı azaltma ihtiyacı, 2020 Yıllık Cumhurbaşkanlığı Programı, 2014-2023 Ulusal Bölgesel Kalkınma Stratejisi, 11. Kalkınma Programı, Enerji Bakanlığı 2019-2023 Stratejik tarafından belirtilmiştir.
(Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı): Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarından kurulu gücün toplam elektrik üretimindeki payını %65’e çıkarmayı hedefliyor.
(2014-2023 Ulusal Bölgesel Kalkınma Stratejisi): Yenilenebilir enerji üretimini artırma ve enerji ithalatına bağımlılığı azaltma ihtiyacı, 2020 Yıllık Cumhurbaşkanlığı Programı, 2014-2023 Ulusal Bölgesel Kalkınma Stratejisi, 11. Kalkınma Programı, Enerji Bakanlığı tarafından belirtilmiştir, 2019-2023 Stratejik Planı ve VNR Raporu.
Mali teşvikler: Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası, yenilenebilir enerji ve güneş enerjisi üretim projelerinin finansmanı için Asya Altyapı Yatırım Bankası ile 15 yıl vadeli 200 milyon ABD Doları ve KfW ile 40 yıl vadeli 45 milyon Euro kredi anlaşması imzaladı. (18)
Mali teşvikler: Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üreten tesisler, 10 yıla kadar tarife garantisinden yararlanır. ABD Doları cinsinden tarife garantisi, bankaların proje finansmanı sağlamasını sağlayan en önemli garanti olarak kabul edilmektedir (17). Ancak YEKDEM için son tarih 31 Aralık 2020.
Diğer teşvikler: YEKDEM kapsamında tesislerinde yerli içeriğin kullanımına yönelik ek tarifeler eklenir. Mevcut mevzuat, teşvik verilebilmesi için en az %55 yerli katkı oranı gerektirmektedir (17)
(Yönetmelik): 6446 Sayılı Kanun, Elektrik Piyasası Kanunu ve 5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Üretiminde Kullanılmasına Dair Kanun (yenilenebilir enerji kaynaklarını, bunların muhafaza, belgelendirme ve kullanım usul ve esaslarını düzenler). 6094 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapan 5346 Sayılı Kanun
(Yönetmelik): Yenilenebilir kaynaklardan lisanslı elektrik üretimi için, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu lisansları inceleme ve düzenleme yetkisine sahiptir. Şebeke bağlantı izni Yenilenebilir Enerji ve Türkiye Elektrik İletim A.Ş. Genel Müdürlüğü tarafından belirlenir.
Cumhurbaşkanlığının 1044 sayılı kararına göre 5346 sayılı kanunda değişiklik yapılmıştır. Değişiklikler, lisanssız elektrik üretimi (yenilenebilir kaynaklardan) tesisleri için 13,3$cent/kWh desteğini kaldırıyor ve onun yerine fazla enerjiyi şebekeye geri satma imkanı getiriyor(16) (17).
(Yönetmelik): YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Destek Mekanizması), yenilenebilir enerji için tarife garantisi ve benzeri teşvik mekanizmalarını düzenler.
ÖZEL SEKTÖR
Bireysel ve ticari güneş enerjisi yatırımcıları, Akbank, Denizbank, Garantibank, İş Bankası ve Vakıfbank ve Temiz Teknoloji Fonu (CTF) gibi yerli ve yabancı bankalar, güneş enerjisi tesisatçıları ve üreticileri
DEVLET
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Türkiye Elektrik İletim A.Ş., Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Enerji Piyasaları İşletme A.Ş (Enerji Piyasaları Yönetim Şirketi, EPİAŞ)
ÇOKLU TARAFLAR
EBRD, Temiz Teknoloji Fonu (CTF)
KAR AMACI GÜTMEYENLER
Uluslararası Enerji Ajansı, GÜNDER, Enerji Borsası İstanbul, Enerji Borsaları Birliği (APEX)
SEKTÖREL KAYNAKLAR
1) Sürdürülebilir Kalkınma Raporu Dashboard 2020, OECD Üyeleri, Türkiye,
2) 2020 Yıllık Cumhurbaşkanlığı Programı,
4) Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Değerlendirme Raporu,
5) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı,
YFA KAYNAKLARI
7) Solar 3GW’nin Türkiye Güneş Enerjisi Sektör Raporu, 2020.
8) UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, Hedef 7: Uygun Fiyatlı ve Temiz Enerji,
9) Solar Power Europe, Solar Fact Sheet,
10) Küresel Enerji Ağı Enstitüsü,
11) Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin Enerji Profili ve Stratejisi,
13) Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği, Sector News,
14) SDG Index & Dashboard, 2020,
16) Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi,
17) Mondaq, Türkiye: Yenilenebilir Enerji: Türkiye Düzenleme Çerçevesine Hızlı Bir Kılavuz,
18) DİBT CEO’sunun Açıklaması, 2019.
20) IRENA, Renewable Energy: A Gender Perspective, 2019,
22) Solar 3GW, 2020. Türkiye Güneş Enerjisi Sektör Raporu.