Çevrimiçi Ödeme Hizmetleri
Etki Gösterge Getirisi:
Yatırım Zaman Çerçevesi
Pazar Büyüklüğü
Gider Boyutu
KOBİ’ler ve bireysel satıcılar için çevrimiçi/E-ticaret ödeme planları. Bir e-ödeme sistemi, fiziksel çek veya nakit kullanmadan çevrimiçi işlem yapmanın bir yoludur. (5) E-ticaret değer zincirlerine entegre online ödeme yapıları ve cep telefonlarını pos cihazlarına dönüştüren dijital para/cüzdan çözümleri içermektedir.
Online ödeme hizmetlerine yapılacak yatırımlar, KOBİ’lerin e-ticaret pazarlarına erişimlerini kolaylaştırarak gelirlerini artıracaktır.
BölgelerGeliştirme ihtiyacı: Türkiye, Avrupa ortalamasına kıyasla daha düşük bir dijital hizmet penetrasyonuna sahiptir. Benzer şekilde gelişmiş ekonomiler arasında Türkiye, özellikle kadınlar arasında daha düşük bir banka hesabı yoğunluğuna sahiptir. Ülkenin nakitsiz işlemleri daha çekici hale getirme zorluğunun üstesinden gelmesi ve aynı zamanda şu anda yeterince hizmet alamayanlara ulaşması gerekiyor. (1)
Politika önceliği: Türkiye, İstanbul’u küresel bir finans merkezi olarak konumlandırırken, reel sektörün ihtiyaçlarını karşılamak ve geniş bir yatırımcı profili yelpazesini kapsayan alternatif finansal yatırımcılar sunmak için güçlü bir kurumsal finans sektörü geliştirme hedefine sahiptir. (2)
Cinsiyet eşitsizlikleri ve marjinalleştirme sorunları: Türkiye’de finansal kapsayıcılıktaki önemli gelişmelere rağmen, hesap sahipliğindeki cinsiyet farkı hala yüzde 30’a varan geniş bir aralıkta. Ayrıca, daha zengin ve daha fakir yetişkinler arasında yüzde 20’ye varan, yüksek hesap sahipliğine sahip ülkelerden nispeten daha yüksek olan önemli bir fark vardır. (3)
Yatırım fırsatları: Ekonominin dijital dönüşümü nedeniyle dijital ve uzaktan finansal hizmetler ve ürünler büyük bir yatırım fırsatı sunuyor. Bu, COVID-19’un etkileri ile güçlendirilmektedir. Türkiye’de finans sektörü, 2018’de %18’lik bir CAGR ile hızla büyüyor. (5)
Temel darboğazlar: Dijital bankacılık araçlarına ve hizmetlerine yatırım yapılırken ülke genelinde hane internet erişimindeki eşitsizlikler dikkate alınmalıdır.
Kalkınma ihtiyacı: Türkiye’nin SKH’lere ulaşması için finansal araçların özel sektörün katkısıyla çeşitlendirilmesine odaklanarak finansal kapasitesinin artırılmasına ihtiyaç vardır. (4)
Politika önceliği: Türkiye, 2023 yılına kadar nakitsiz bir toplum olma hedefine sahiptir. (1) Türkiye’nin ayrıca, uluslararası iyi uygulamalara dayalı olarak şirketlere eşit fırsatlar sağlamak için güvenli bir finansal teknoloji (fintech) ortamı oluşturmaya yönelik bir politika önceliği vardır. Etki yatırımları, risk sermayesi ve toplu finansman gibi alternatif finansman mekanizmalarını güçlendirme hedefi de vardır. (2)
Cinsiyet eşitsizlikleri ve marjinalleşme sorunları: Türkiye, özellikle kadınlar arasında daha düşük banka hesabı yoğunluğuna sahiptir. Ülkenin nakitsiz işlemleri daha çekici hale getirme zorluğunun üstesinden gelmesi ve aynı zamanda şu anda yeterince hizmet alamayanlara ulaşması gerekiyor. (1)
Temel darboğazlar: Dijital bankacılık araçlarına ve hizmetlerine yatırım yapılırken ülke genelinde hane internet erişimindeki eşitsizlikler dikkate alınmalıdır.
Kritik YFA Birimi
E-ticaret işlemi için pazar büyüklüğü bilgisi Bankalararası Kart Merkezi’nden alınır.
E-ticaret pazarı için beklenen büyüme oranı JP Morgan’ın Küresel Ödeme Trendleri Raporu’ndan alınmıştır.
%25’ten fazla
Halihazırda bu alanda aktif olan yatırımcılar, e-ödeme ve dijital paradaki yenilikçi çözümlerin yıllık getirilerinin %25-30 arasında ve minimum %10-15 yıllık getiri aralığında olacağını tahmin ediyor. Yatırımcılar, yatırımlarından 3-5 kat geri dönüş bekleyebilirler.
Başarılı modeller, sektördeki son çıkışlar/satışlar tarafından gözlemlendiği gibi %50-60’a kadar dönüt üretebilir. (9)
Kısa Vade (0–5 yıl)
Halihazırda bu sektörde faaliyet gösteren firmalarla yapılan görüşmelere göre Türkiye’de bu modellerin ortalama çıkış süresi 5 yıl civarında.
Gider BoyutuTürkiye, Avrupa ortalamasına kıyasla daha düşük bir dijital hizmet penetrasyonuna sahiptir. (10)
2019’da Türkiye’deki KOBİ’lerin %9,15’i çevrimiçi ürün satarken, AB ortalaması %16,57’dir. KOBİ’lerin yeni e-ticaret stratejilerini benimsemeleri gereklidir. (11)
Benzer şekilde gelişmiş ekonomiler arasında Türkiye, özellikle kadınlar arasında daha düşük bir banka hesabı yoğunluğuna sahiptir. Ülkenin nakitsiz işlemleri daha çekici hale getirme zorluğunun üstesinden gelmesi ve aynı zamanda şu anda yeterince hizmet alamayanlara ulaşması gerekiyor. (10)
Türkiye’de kayıtlı en az bir ortağın Suriyeli olduğu 15.159 işletme bulunmaktadır. (12)
UNHCR’nin Türkiye’deki mültecilere ait mevcut işletme sayısı tahmini 8.000’dir. (13)
EBRD ve TEPAV tarafından 2018 yılında yürütülen ortak bir çalışmada, Türkiye’deki Suriyeli şirketlerin karşılaştığı en büyük kısıtlama finansmana erişimdir (katılımcıların %41,5’i). (14)
Bu YFA, çevrimiçi ödeme planları aracılığıyla e-ticaret pazarına erişimlerini kolaylaştırarak KOBİ’lerin gelirlerini artırabilir.
Bu YFA, Türkiye’deki e-ticaret hacmini artırabilir ve rekabet gücünü artırabilir. İyzico’nun ihracatta sağladığı artış trendi 3 yıl daha devam ettirilirse sadece İyzico üzerinden 1 milyar ABD doları e-ticaret hacmi yaratılacak. (15)
Bu YFA’daki ilerlemeler, Türkiye’de göreceli olarak banka hesabı olmayan kadınlar için finansal erişim özelliklerini iyileştirebilir ve onları finansal olarak güçlendirebilir.
Bu YFA’ya yapılan yatırımlar, mülteci işletmelerin çevrimiçi ödeme planlarını kullanarak kayıtlı ekonomiye erişmelerine yardımcı olabilir.
1.1.1 Cinsiyet, yaş, istihdam durumu ve coğrafi konuma (kent/kır) göre uluslararası yoksulluk sınırının altında yaşayan nüfusun oranı
1.2.1 Cinsiyete ve yaşa göre ulusal yoksulluk sınırının altında yaşayan nüfusun oranı
1.2.2 Ulusal tanımlara göre tüm boyutlarıyla yoksulluk içinde yaşayan her yaştan erkek, kadın ve çocukların oranı
Mevcut Düzey 1.1.1: %0.2 (16) 1.2.1: %14.4 1.2.2
Hedef Düzeyi 1.1.1: %0 (16) 1.2.1: %0 (16) 1.2.2:0% (16)
8.10.2 Bir bankada veya başka bir finans kuruluşunda veya mobil para hizmeti sağlayıcısında hesabı olan yetişkinlerin (15 yaş ve üzeri) oranı
Mevcut Seviye 8.10.2: %68.59 (16)
Hedef Seviye 8.10.2: %100 (16)
10.1.1 Nüfusun ve toplam nüfusun en alttaki yüzde 40’ı arasında hane halkı harcamalarının veya kişi başına gelirin büyüme oranları
Mevcut Düzey 10.1.1: %2 (17) %10.5.1: %3,69 Takipteki kredilerin toplam brüt kredilere oranı (17) %1,78 varlık getirisi (17) Yasal sermayenin varlıklara oranı %10,79 (17) TGA net %5,93 karşılıklar sermayeye (17) %64 likit varlıklar ST yükümlülüklerine (17) %1,52 döviz cinsinden sermayeye net açık pozisyon (17)
Hedef Seviye N.A.
Çevrimiçi ödeme planları, alışveriş deneyimini kolaylaştırarak toplu tüketimi artırabilir.
Dış Risk: Genel finansal sistemin ulusal ve uluslararası faktörlerle iç içe geçmiş yapısı göz önüne alındığında
Paydaş katılım riski: Bankacılık sektörünün yüksek lobicilik gücü göz önüne alındığında
Etki Sınıflandırması
B- Fayda Paydaşları
Önemli, olumlu sonuç: artan KOBİ ve girişimci rekabet gücü ve ekonomik büyüme.
Çevrimiçi ödeme planları, KOBİ’lerde çalışan paydaşlara, bireysel girişimcilere ve e-ticaret sektörlerinde faaliyet gösteren diğer tedarik zinciri aktörlerine fayda sağlar.
Bu iş modeli için siber güvenlik, veri ve teknoloji ile ilgili riskler yaygındır.
(11. Kalkınma Planı): 520. E-Ticarete güvenin sağlanmasına yönelik çalışmalar tamamlanacak, özellikle coğrafi ve kültürel yakınlık sayesinde Türkiye’nin rekabet avantajına sahip olduğu bölgelerde pazar payları artırılacak. (18)
(11. Kalkınma Planı): 520.2. E-ticaret işletmelerinin ulaşılabilir hale getirilmesi ve e-ticaret verilerinin sağlıklı bir şekilde takip edilebilmesi için E-Ticaret Bilgi Sisteminin yazılım işlemleri tamamlanacak ve sistem uygulamaya konulacaktır.(18)
(11. Kalkınma Planı): 520.3. Türkiye’nin rekabet avantajına sahip olduğu bölgelerde ikili ve çok taraflı anlaşmalarla e-ticaret pazar payı artırılacak.(18)
(Politika belgesi): 11. Kalkınma Planı, 249. Uluslararası ticaret sisteminde kabul görecek alternatif para ve ödeme sistemlerinin geliştirilmesi amacıyla ülke işbirlikleri kurulacak ve bu amaçla çalışmalara devam edilecektir. (18)
(Politika belgesi): 11. Kalkınma Planı, Türkiye’nin 2023 yılına kadar nakitsiz bir toplum olma hırsı var. (18)
Finansal teşvikler: Fintech girişimleri, “1512 Tekno-Girişimcilik Destek Programı (BiGG)” kapsamında TÜBİTAK tarafından destek almaya hak kazanıyor. 200 bin TL’ye kadar başlangıç sermayesi ve 600 bin TL’ye kadar Ar-Ge desteği sağlayan çağrı bazlı bir programdır. (23)
Diğer teşvikler: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası, yenilikçi teknolojileri finanse etmek için Türkiye Kalkınma Fonu kapsamında “Teknoloji ve Yenilikçilik Fonu” kurdu. 350 milyon TL bütçeli şirket/proje bazlı.
Türkiye’de bankalar, ödeme kuruluşları veya elektronik para kuruluşları, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından düzenlenen ödeme sistemleri hizmetlerini sunabilmektedir. (19)
7192 sayılı “Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ile Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ve Diğer Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile Fintech, ödeme hizmetleri ve e-paralar için yasal altlık oluşturulmuştur. (20)
(Yönetmelik): Türkiye Gelir İdaresi Başkanlığı, güncellenen “Güvenli Mobil Ödeme ve Elektronik Belge Yönetim Sistemi”ni Mayıs 2020’de yayımladı. İlk olarak Haziran 2019’da resmi gazetede yayımlandı. (21)
(Yönetmelik): Türk düzenlemeleri AB Ödeme Sistemleri Direktifi ile uyumludur.
(Yönetmelik): Lisans almak için 2 milyon TL (1 milyon TL ödenmiş sermaye ve CB’de 1 milyon TL teminat) sermaye gerekmektedir. (22)
ÖZEL SEKTÖR
İyzico, BKM Ekspress, İninal, Paynet, Payu Banks, Papara, Param, Birleşik Ödeme, Ödeal, Paraşüt, Boğaziçi Ventures, MV Holding, Revo Capital, 212, Banks
DEVLET
Central Bank of Turkey, BRSA, Ministry of Treasury and Finance, BKM (Bankalararası Kart Merkezi-Interbank Card Center)
ÇOK TARAFLILAR
IFC/Dünya Bankası, EBRD.
KAR AMACI GÜTMEYENLER
Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kurumları Birliği, Türkiye Ödeme ve Elektronik Para Kurumu-ÜCRETLİ (Ödeme ve Elektronik Para Derneği), Finansal Yenilik ve Teknoloji Derneği (Finansal Yenilik ve Teknoloji Derneği)
SEKTÖREL KAYNAKLAR
1) BKM, 2017. 2023’e Kadar Nakitsiz Türkiye.
2) Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 11. Kalkınma Planı.
3) Dünya Bankası, 2018. Küresel Findex Veritabanı 2017.
4) Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Türkiye’nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri 2. VNR 2019.
YFA KAYNAKLARI
7) The Interbank Card Center (BKM), 2020. İNTERNETTEN YAPILAN KARTLI ÖDEME İŞLEMLERİ.
8) JP Morgan, 2019. 2019 Global Payments Trends Report – Turkey Country Insights.
9) EF Vostok Gelişmekte Olan Finansman. İyzico Çıkışı.
10) BKM, 2017. 2023’e Kadar Nakitsiz Türkiye.
11) EC, 2019. 2019 SBA Fact Sheet Turkey.
12) Ticaret Bakanı Türkiye Açıklaması, 2019.
14) TEPAV ve EBRD, 2018. Türkiye’deki Suriyeli Girişimcilik ve Mülteci Girişimleri.
15) İyzico ve PAL Danışmanlık, 2019. Finansal Teknolojilerin Türkiye Ekonomisine Etkisi.
16) Bertelsmann Stiftung & SDSN, 2020. Sürdürülebilir Kalkınma Raporu Gösterge Tabloları 2020. Türkiye.
17) Dünya Bankası, Veritabanı.
18) Türkiye’nin 11. Kalkınma Planı.
19) Resmi Gazete, 2013. ÖDEME VE KORUNMA SİSTEMLERİ, ÖDEME HİZMETLERİ VE ELEKTRONİK PARA KURULUŞLARI KANUNU.
20) Çukur and Yılmaz Law Firm.
21) KPMG, 2020.
22) BDDK, 2020. SSS.